تعدد یا چندگونگی از سنت‌های الهی در هستی ومیان انسان هاست و حکمت خاص خود را دارد اما واژه‌ی چندتایی یا چند عددی، امروزه مختص همسران شده و گویی چندتایی بودن فقط در میان همسران اتفاق می‌افتد. مساله‌ای که باعث شده از آن در دین سوء استفاده گردد، با وجود آنکه چند همسری بدعت و خلاف شرع اسلامی نیست و حتی پیش از اسلام وجود داشته است.
یهودیان چندهمسری را مجاز می‌دانستند و بدون هیچ قید وشرطی آن را انجام می‌دادند و پیامبران الهی بنی اسرائیل نیز چند همسر برگزیده‌اند و یهودیان منکر تاریخ نگاشته شده در این باره و آنچه در عهد قدیم (تلمود) در باره‌ی چند همسری بدون هیچ قید وشرطی در شریعت موسی آمده، نیستند و حتی برگزیدن کنیزان بیشمار را نیز ممنوع نمی‌دانستند.
انجیلِ مسیحیان نیز در تکمیل تورات آمده و ناقض آن نیست و در مسیحیت نیز نص صریحی در ممنوعیت چند همسری وارده نشده است.
اعراب نیز این گونه بوده و پیش از اسلام چند همسری درمیان آنان رواج داشته است ولی تعداد آن نامشخص بوده ودلیل آن هم در حدیث زیر آمده است:
«أسْلَمَ غیلان بن سلمة الثقفی وتحته عشر نسوة فی الجاهلیة وأسلمن معه فأمره النبی أن یختار أربعًا منهن.»
غیلان بن سلمه ثقفی که دارای ده همسر بود اسلام آورد و آنان نیز با وی اسلام آوردند آنگاه پیامبر (صلی الله وعلیه وآله وسلم) دستور دادند چهار تا از آنان را انتخاب کند [و بقیه را رها کند]. [۱]
چند همسری یک آیین تمدنی
درست نیست که بگویند چندهمسری آیینی بدوی است که در تاریخ تنها میان ملت‌های بدوی وباستانی رواج داشته است بلکه مورخان و باستان‌شناسان آیین چندهمسری را تنها در شکل صحیح آن از میان ملت‌های متمدن‌تر ثبت نموده‌اند درحالی که این پدیده در میان ملت‌های بدوی و معاصر کمتر به چشم می‌خورد. جامعه‌شناسان و تاریخ‌شناسان و در رأس آنان «وس‌تر مارک»، «هیلیر» و «جنربرج» نیز به این مساله اذعان داشته‌اند. گفته شده که آیین تک همسری آیین رایج در جوامع بی‌فرهنگ و بدوی‌تر بوده و این‌ها ملت‌هایی بودند که با شکار و امرار معاش از دل طبیعت زندگی می‌گذرانده‌اند. اما تنها در جوامعی که گام بزرگی در جهت پیشرفت وتمدن برداشته‌اند و متمدن‌تر بوده‌اند شکلی واضح از چند همسری وجود دارد و این ملت‌ها همان ملت هایی‌اند که در آن زمان از مرحله شکار و وابستگی به طبیعت فرا‌تر رفته بوده و به مرحله‌ی اهلی کردن حیوانات و استفاده از آن گام گذاشته بودند و از مرحله‌ی جمع آوری میوه و تخم به مرحله‌ی کاشت وکشاورزی قدم نهاده بودند.
بسیاری از مورخان و اندیشمندان غربی وبیگانه نیز به اهمیت چندهمسری در راستای نیاز فطری مردان اعتراف داشته‌اند. تاریخ نگار بزرگ فرانسوی (گوستاو لوبون) می‌گوید: چندهمسری به شکلی که اسلام دستور داده بهترین آیین و نظام است و در راستای تربیت و رشد ملت‌هایی است که بدان گرویده‌اند و به آن پایبند‌اند. کانون خانواده را مستحکمتر و روابط خویشاوندی را گسترده‌تر می‌سازد و مهم‌ترین جنبه‌ی اهمیت آن این است که حداقل زن مسلمان نسبت به هم نوع خود در جوامع غربی از احترام و حقوق شایسته به خود برخوردار است و [چون کالایی با وی برخورد نمی‌شود]. وی می‌افزاید: نمی‌دانم براساس چه اصلی اروپایی‌ها حکم به کم اهمیت‌تر بودن این آیین- آیین چند همسری- نسبت به آیین تک همسری آمیخته به دروغ ونفاق، می‌دهند؛ درحالی که دلایلی بر برتری نظام چند همسری بر نظام تک همسری وجود دارد. لوبون می‌گوید قوانین اروپا جواز چند همسری را صادر خواهد کرد.
دیدگاهی عینیت گرا:
پیش از سخن گفتن از چند همسری با توجه به جایگاه آن در نص و نیز به دلیل حرمت شریعت الهی و رد شبهات مغرضان باید از نظر علمی وفقهی این مساله را به خوبی بررسی کرد. بدین ترتیب بررسی حکمت چندهمسری و رعایت عدالت مورد نظر در آیات شریف قرآنی که به حلال بودن چندهمسری پرداخته، عینک بی‌شبهه‌ای خواهد بود که هر مسلمانی باید از پشت شیشه‌ی آن به مسائل شریعت در مکان خاص خودش در دایره‌ی اندیشه‌ی اسلامی و میراث اسلامی ودین دربردارندهی مسائل قدیم وجدید انسان، نگاه کند. و در اینجا به پرسش حکمت [چند همسری] پاسخ می‌دهیم که: آیا چند همسری می‌تواند پاسخی باشد برای مشکلاتی که گریبانگیر فرد (شوهر و همسر)، یا خانواده یا جامعه یا همه‌ی امت است.... آن هم به همین شکل سفارش شده بدون هیچ کم وزیادی؟؟؟؟
چند همسری راه حلی برای مشکلات دینی:
- برچیده شدن معضل دوست دختر/ دوست پسر
- حل مشکل [بی‌کسی شوهر] در سفرهای کاری و نیاز به حفظ نفس خویش از فتنه‌های امروز
- برچیده شدن ازدواج‌های حرام و از جمله پنهانی
- اعلام گسترش نسلی که اسلام سفارش نموده است
- حل معضل انحرافات جنسی
چند همسری راه حل مشکلات روانی:
- نیاز به همسری دیگر؛ زیرا همسر اول نتوانسته پوشش روانی، فکری ومحبت مورد نظر مرد از ازدواج را برآورده سازد.
- عدم وجود مکان خانوادگی ومتعادل دیگری که بتوان به دلیل سختگیری مادر یا عدم امکان ادامه‌ی زندگی میان طرفین در آنجا فرزندان را پرورش داد.
- همسر اول تنها از عهده‌ی پرورش وتربیت چند فرزند بر می‌آید حال آنکه شوهر فرزندان بیشتری می‌خواهد.
- ناتوانی زن در بر آوردن نیازهای جنسی زیاد و فراوان مرد.
- از آنجا که [امروزه] همسر اول تنها برای انجام امور خانه وقت و توان کافی ندارد همسر دوم می‌تواند منبع آرامش خانواده باشد.
- همسر دوم [در صورت بیوه بودن] نیاز به سرپرست داشته و اگر مطلقه باشد آرزوی یک زندگی جدید را در دل دارد.
- اگر شوهر نسبت به همسر تنفر یا سردی شدیدی احساس کند آنگاه به جای طلاق، وی را نگه می‌دارد و بویژه اگرصاحب فرزند باشد با یک زن د یگر ازدواج می‌کند. [و به مرور نسبت به همسر اول نیز تغییر می‌یابد].
چند همسری راه حلی برای مشکلات اجتماعی
- فراهم آمدن یک زندگی اجتماعی آرام برای بیوه زنان ومطلقه‌های نیازمند آن.
- حل مشکل در خانه ماندن دختران و مشکل افزایش سن ازدواج.
- حل معضل افزایش خانواده‌های کم جمعیت.
چندهمسری راهی برای درمان بیماری‌ها:
- عقیم بودن همسر اول.
- آسیب دیدگی همسر اول و پیامدهای آن بر مسائل زناشوئی وخانوادگی.
- دوره‌ی باروری برای مرد نسبت به زن بسیار طولانی‌تر است و به هفتاد سالگی می‌رسد درحالی که این توانایی در زن در پنجاه سالگی غالبا از بین می‌رود.
چند همسری راه حل مشکلات طبیعی:
پژوهش‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد که عموما تعداد زنان نسبت به مردان بیشتر است ودلیل آن را اینگونه ذکر می‌کنند:
- جنگ‌ها.
- آمار‌ها بر افزایش نسبت نوزادان دختر-در همه دنیا- در مقایسه با نوزادان پسر با میانگین ۴ به ۱ تاکید دارد.
- میانگین مرگ ومیر طبیعی جنس مذکر نسبت به جنس مونث بیشتر است.
- میانگین عمر زنان نسبت به مردان طولانی‌تر است؛ زیرا مردان دشواری‌های بیشتری برای فراهم کردن وادامه‌ی زندگی نسبت به زنان متحمل می‌شوند و مرد به عنوان ستون اصلی زندگی در ساختمان انسان سازی و سازگاری با تحولات زندگی فشار زیادتری را تحمل می‌کند.
چندهمسری راه حل مشکلات اقتصادی
- فراهم شدن منابع مادی دائم و پاک برای زنی که به آن نیازمند است.
- نیاز کشورهای اسلامی به نیروی کار که این عمل آن کشور‌ها را از استخدام کارگران وکارمندان نامسلمان وبیگانه و ملیت بخشی به آنان بی‌نیاز می‌کند.
- نیاز دولت‌های بزرگ به افزایش جمعیت چنانکه در اروپا شاهد این مساله هستیم که آغوش خود را به روی مهاجران تمام مناطق جهان گشوده‌اند و از آنان استقبال می‌کنند!!
* - کار‌شناس ارشد مترجمی زبان عربی و پژوهشگر مسائل فقهی- اسلامی
پاورقی‌ها:
[۱] -سنن الترمذی، کتاب النکاح، باب ما جاء فی الرجل یسلم وعنده عشر نسوة...
نظرات